Pidarta
#Sukra, 8 Agustus 2008 (SMA Kls
XI)
Wenten makudang-kudang geguet
anggen rambu-rambu sajeroning ngripta muwah nglaksanayang ngwedar
pidato/pidarta:
a. Indik
Basa
Basa sané
manggé
ring ngwedar pidarta inggih punika basa sané prasida karesepang antuk
pamiarsa wiadin pamilet sajeroning paséban punika.
Punapiké
basa kapara, basa madya utawi basa alus anutang ring pamilet utawi pamiarsa.
Ucapan-ucapan
ipun mangda antar, terang, tan kramak kremek.
Pidabdab
lengkara manut kretabasa/tata bahasa mangda tan ngranayang salid arsa muwah
iwang panampén.
b. Indik
Wangun
Wangun pidarta
punika nganutin tetujon ipun. Punapiké pidarta punika anggé nyambrama tamu,
nyambrama wali warsa, ngobarang semangat, dharma wacana muwah siosan.
Panjang
wiadin ringkas pidarta punika anutang ring tetujonné punika. Becikan pidarta
punika ringkes jangkep mabayu bandingan ring panjang ménmén. Gangsar wiadin
alon pangucapané anutang wirasa muwah dagingnya.
c. Indik
Semita (tandang, gaya, tangkep)
Semitané anutang
ring suasana, punapiké masukan-sukan, sedih kaduh kitan, teleb dalem utawi
ngobarang semangat juang, ngingkupang pikayun muwah siosan.
Semitané
kalangkung penting ipun nyunarang jati raga, sampunang kimud wiadin jejeh.
d. Indik
Tata Krama
Agem wiadin
matatanganan anutang ring laras daging pidarta punika pangrasa sane medal tan
ngai-ngai. Cingakin para pamilet napi kalinguang pidartané, lesu, ngekoh, utawi
tan kapirengan.
Mangda
suasanané urip madaging banyolan asriakan kalintang becik nanging sane santun.
Puniki conto Pidarta Basa Bali olih Pak Parka sane sampun polih kasarengin ring pacentokan Pidarta Basa Bali tingkat SMA.
“Pariwisata Ring Bali”
Ida dane sareng sami pamekas ring
panureksa sane dahat kusumayang titiang, para panodia, pamilet saha para sisia,
para yowana sane banget tresna sihin titiang.
Sadurung titiang ngalanturang matur,
pinih riin ngiring sareng-sareng ngastiti bakti majeng ring Ida Sang Hyang
Widhi. Majalaran panganjali “Om Swastiastu”. Mogi-mogi sangkaning sih pasuecan
Ida lan asung kertha waranugrahan Ida, titiang prasida ngiring ida dane sareng
sami ngamangguhang karahayuan.
Ring galahé sane becik puniki,
ritatkala nyarengin pacentokan pidarta sekadi mangkin, lugrayang titiang matur
amatra sane mawosan indik “Pariwisata Ring Bali”.
Ida dané sareng sami sane wangiang
titiang,
Sayukti pisan sekadi mangkin, sami
pada uning rumasa ring kawentenan kauripanné pamekas iriki ring Bali sayan
sukerta, sangkaning pidabdab duéné sareng sami sane marupa wewangunan sekala
molihin don. Mungguing bhoga, upabhoga lan pari boga, sami sampun sepatuta.
Sarana makadi margi, sekolah, pasar, miwah sane lian-lianan sampun wenten kadi
pabuatanne. Punika sami silih sinunggil sangkaning panglimbak wewangunan
pariwisatané sane mapikolih. Lian ring punika taler mapikolih ring sajeroning
utsaha nyujur kerahayuan jagat. Satata ngulati ngastiti mangda waras, seger pinaka
bekal nglaksanayang swadarmané, ngulati mangda keneng-keneng masemeton,
briak-briuk menyama banjar, makrama desa. Santukan melarapan antuk
keneng-keneng punika karya sane abot dados ingan. Wewangunan kepariwisataan
sampun katami sakéng nguni ring Bali, punika awinan Bali pinaka tetujon wisata
sampun kaloktah ring dura Negara. Akeh jejuluk sane kapicayang sekadi; “Pulau
Seribu Pura, Pulau Dewata, miwah sane lian-lianan”. Punika mawit sakeng
sangkaning angob ipun. Sane prasida nginggilang Bali punika tan wenten seos
ring kautaman kabudayaan Baliné sane rumaket ring Agama Hindu, tur katampa
antuk kaasrian gumi Baliné.
Para sameton muah panodia sane
wangiang titiang.
Sajeroning malancaran, nglanglang
ulangun janten makuéh sane buatang ipun mangda pamarginé wiakti ngulangunin
dewek ipun. Indik punika pastika akeh pikenoh lan puaran ipun, wenten sane
becik taler wenten sane kaon. Puara sane becik inggih punika, ngruak genah
makarya sane ngirangin pengangguran, ngawentenang genah mautsaha, nincapang
kawikanan lan nincapang pikolih marupa artha, ngawerdiang lan midabdabin seni
lan budaya Bali. Puara sane kaon inggih punika; akéh para janané utamanipun
para daha teruna maparisolah sane tawah-tawah, tan manut ring budaya utawi jati
ragan wangsa. Pangargan barang dados mael, makeh tanah carik lan pabianan
magentos dados sarana wisata, sane ngawinan wedesa ued magingsir.
Panglimbak pawangunan pariwisata ring
Bali sampun kalintang jimbar, rumasa sampun ngebek. Ring sabilang kabupaten
muah kota sampun kapastikayang indik obyek pariwisata muah kawasan pariwisata
punika. Ritatkala nglimbakang wewangunan pariwisata punika manut dudonan
pangrencana, mangda kapikukuhing antuk Tri Hita Karana, inggih punika tatiga
pidabdab sane prasida ngametuang karahayuan jagat, makadinipun; Parahyangan,
Pawongan, Palemahan. Parahyangan pinaka genah suci umat Hindu mangda
janten-janten kasuciang olih pangempon pariwisatané, nenten cemer tur nenten
sayan rusak. Pawongan, wong Balii sane nuénang tur ngraksa pariwisatané mangda
asri sareng ngawerdiang saha midabdabin sahanan genah utawi tetujon wisatané
mangsa asri pamekas taler ring budaya Baliné. Indik palemahan janten wenten
karang suwung, karang palemahan sane katandurin antuk wit-wit taru sane
mapikenoh sajeroning kauripan. Mangda nenten sami kagentosin antuk wewangunan
beton, hotel, cottage, saha pirantinipun. Wewangunané kasidan mangda kaanutang
ring sajeroning pidabdab sane sampun kasungkemin olih para jana Baliné,
sajeroning Peraturan Daerah lan Awig-awig Desa Adat.
Ida dané para pamilet sane tresna
sihin titiang,
Nyarca indik pidabdab, pikenoh lan
paran wewangunan pariwisata, tatujon lan genah wisata ring Bali wiakti makueh
pisan pabuatan lan pirantinyané. Sakewanten titiang nguningayang iwawu wantah
bantangnyané kewanten pinaka pinget gumanti ngulati pamargi sane becik.
Mogi-mogi wenten kawigunannyané ring ida dané sareng sami. Mogi-mogi rasa
bhakti, sutindih paramabela ring wangsa, desa lan Negara sayan-sayan nincap.
Ngiring tincapang guna widya kaweruhanné soang-soang anggén mikukuhin mangda
pamargin kauripané galang apadang nuju kasubagan sekala niskala, saha dulur
ngamangguhang kadirgayusan, nerus jaya, digjaya lan wijaya.
Inggih wantah asapunika prasida antuk
titiang matur atur amatra. Manawi wenten sane nenten anut ring arsa, sekadi
unjuk lungsur, anggah-ungguhing asa, titiang nunas geng rena sinampura. Sineb
titiang antuk nglanturang paramasanti.
“Om
shanti, shanti, shanti Om”
Komentar